Brzmi poważnie? Spokojnie — nie będziemy wybierać kierunku studiów dla trzylatka ani układać pierwszoklasiście życiorysu w Excelu. Planowanie kariery na wczesnym etapie życia to przede wszystkim wspieranie pasji i ciekawości dziecka. Twoja rola? Pomagać mu odkrywać zainteresowania, stwarzać przestrzeń do rozwoju (czy to przez zajęcia dodatkowe, czy zwykłe codzienne rozmowy) i dodawać odwagi w próbowaniu nowych rzeczy.
Planowanie kariery? Już teraz?
Planowanie kariery 10-latka może wydawać się czymś abstrakcyjnym, ale w praktyce chodzi po prostu o rozwój dziecka: wspieranie zainteresowań i pasji, pomaganie w nauce i nabywaniu nowych umiejętności. Nie będziesz przecież wybierać firmy, do której dziecko zaaplikuje za te 10, 15 lat, ani planować dla niego już teraz szczegółowej ścieżki kariery – ważne jest, aby wspierać rozwój i ciekawość dziecka.
Badania przeprowadzone w Polsce w 2022 roku1 sugerują, że pierwsze zainteresowania dzieci mogą mieć znaczący wpływ na ich przyszłe wybory zawodowe. Oznacza to, że to, czym dziecko pasjonuje się w młodym wieku, może kształtować jego dorosłą karierę.
Potwierdzają to również badania z Chin2, opublikowane w artykule analizującym związek między stylami wychowania a trudnościami w podejmowaniu decyzji zawodowych u chińskich studentów. Wyniki jasno wskazują, że styl wychowania ma wpływ na przyszłe decyzje dziecka.
Sprawdź też:
Jak wspierać dziecko w budowaniu poczucia własnej wartości?
Obserwuj mocne strony dziecka
Dzieci rozwijają się etapami, od prostych skojarzeń do planowania sekwencyjnego u młodszych nastolatków. Dlatego wsparcie musisz zapewnić już na pierwszych etapach. W tym wypadku najważniejsze będzie obserwowanie dziecka i poznanie jego mocnych stron.
Za umiejętnościami dziecka będą podążać zainteresowania. Jeśli pomożesz dziecku je realizować, to otworzysz mu furtkę do przyszłości: pomożesz nabrać umiejętności i wspierać rozwijanie zainteresowań dziecka korelujących konkretnymi kierunkami kariery. Równocześnie pamiętaj, że nie należy tego robić na siłę – nauka i nabywanie nowych zdolności powinny odbywać się przez zabawę. Pozytywne nastawienie potrafi czynić cuda!
Warto zapoznać się z podejściem growth mindset – oznaczającym akceptowanie błędów i traktowanie ich jako część procesu uczenia się. Pozwól dziecku na odpowiednią dozę autonomii – nadopiekuńczość rodzica może negatywnie wpłynąć na umiejętność podejmowania samodzielnych decyzji i spowolnić rozwój dziecka.
Wszyscy chcemy dla naszych dzieci jak najlepiej – chronić je przed światem, pomagać im podejmować jak najlepsze decyzje. Ale często najlepszym wsparciem będzie umożliwienie dziecku podjęcia decyzji samodzielnie – nawet jeśli przy okazji popełni błąd.
Sprawdź też:
Jak wychować samodzielne dziecko? Kiedy i jak je wspierać?
Rozmowy o przyszłości – bez stresu
Z badań wynika, że styl wychowania odgrywa kluczową rolę w rozwoju orientacji zawodowej. Dzieci wychowywane w atmosferze wsparcia i autonomii wykazują większą pewność siebie przy podejmowaniu decyzji edukacyjnych i zawodowych[3]. Z kolei nadopiekuńczość czy presja mogą budzić lęk i niepewność. Dlatego, zamiast pytać: „Kim chcesz być w przyszłości?”, co może brzmieć zbyt poważnie, zapytaj:
- „Czego chciałbyś/chciałabyś spróbować w tym roku?”
- „Kto według ciebie wykonuje ciekawą pracę i dlaczego?”
- „Co byś zrobił(a), gdybyś miał(a) cały dzień na dowolne zajęcie?”
To rozmowy, które uczą myślenia o przyszłości nie jako o stresującym obowiązku, ale o ciekawej przygodzie. Dzięki takim rozmowom dziecko stopniowo samo zaobserwuje, jakie aktywności sprawiają mu przyjemność i w których z nich czuje się dobrze, co ułatwi mu w przyszłości wybór ścieżki kariery.
Sprawdź też:
- Jak pomóc dziecku radzić sobie ze stresem?
- Stres u dzieci – jak wpływa na proces uczenia się?
- Jak pomóc dziecku radzić sobie ze stresem?
Jak wspierać dziecko w budowaniu poczucia własnej wartości?
Języki, umiejętności, kompetencje miękkie
We współczesnym świecie ważne są nie tylko wiedza i twarde umiejętności, ale również kompetencje miękkie: współpraca, komunikacja, rozwiązywanie problemów oraz znajomość języków obcych. Wystarczy spojrzeć na ogłoszenia o pracę — te wymagania powtarzają się niezależnie od branży. A najlepsze jest to, że można je rozwijać już od najmłodszych lat.
Kursy angielskiego dla dzieci świetnie w tym pomagają, zwłaszcza gdy prowadzone są w dobrej szkole językowej. 🙂
Na jakościowych kursach językowych, takich jak te w Early Stage, dziecko uczy się nie tylko języka angielskiego, ale również kreatywności, np. biorąc udział w ćwiczeniach plastycznych. Rozwija umiejętność wyrażania własnego zdania w formie wypowiedzi ustnych i dyskusji. Starsze dzieci uczą się krytycznego myślenia podczas minidebat oksfordzkich. Tego typu aktywności rozwijają umiejętność pracy w grupie i nawiązywania relacji z rówieśnikami.
Sprawdź też:
Jak wspierać w dziecku rozwijanie kompetencji myślenia?
W praktyce dobre zajęcia językowe rozwijają szeroko pojęte kompetencje miękkie, a więc również wspierają planowanie kariery. W większości przypadków są one trafnym wyborem. Jedynym wyjątkiem będzie sytuacja, w której dziecko bardzo nie chce uczęszczać na dodatkowy angielski – wzbrania się przed takimi zajęciami i nie sprawiają mu one przyjemności. Jeśli w takiej sytuacji zmusisz dziecko do dodatkowego angielskiego, to będzie ono nieszczęśliwe. Dlatego tak ważna jest wcześniej wspomniana obserwacja i zrozumienie mocnych stron oraz zainteresowań dziecka – nie warto robić niczego na siłę!
Sprawdź też:
Jak wybrać szkołę językową dla swojego dziecka?
Pomysły na rozwijanie zainteresowań dziecka
Zainteresowania dziecka można rozwijać na wiele sposobów, nie tylko przez dodatkowe zajęcia. Ciekawymi pomysłami będą tu:
- wolontariaty powiązane z zainteresowaniami i umiejętnościami dziecka (np. takie, na których dziecko wykorzysta w praktyce wiedzę nabytą na dodatkowych zajęciach),
- warsztaty i półkolonie tematyczne, powiązane z zainteresowaniami dziecka,
- projekty i konkursy (szkolne i nie tylko!), w ramach których dziecko poszerzy swoje zainteresowania lub wykorzysta swoje umiejętności w praktyce.
Dodatkowo, aktywności takie jak wolontariaty są szansą na nabycie pierwszego doświadczenia w danej branży, szczególnie dla nastolatków. Jak wskazuje Małgorzata Rosalska, dają one możliwość:
- poszerzenia zakresu umiejętności,
- nawiązania nowych kontaktów, które w przyszłości mogą przydać się w trakcie poszukiwania pracy,
- dodania cennego wpisu w CV.
Sprawdź też:
- Zajęcia pozalekcyjne dla dzieci – jak wybrać odpowiednie?
- Jak rozsądnie zaplanować czas dziecka po lekcjach?
- Dlaczego warto myśleć o dodatkowym angielskim przed wakacjami?
Twoja rola jako przewodnik, nie dyrektor
Pamiętaj, że w procesie planowania kariery zawodowej dziecka, a raczej rozwijania jego predyspozycji i zainteresowań, Ty jesteś tylko obserwatorem. Twoją rolą jest wspierać dziecko i towarzyszyć mu w procesie nabywania i doskonalenia nowych umiejętności i pasji. Nie jesteś kierowcą wyznaczającym tor jazdy, a jedynie pasażerem dbającym o to, aby dziecko mogło komfortowo poruszać się po wybranej drodze. I przede wszystkim: Twoje dziecko nie musi być najlepsze we wszystkim – ważne, żeby miało okazje spróbować wielu rzeczy i wybrać te, które sprawiają mu satysfakcję.
Dobrym przykładem są rodzice, którzy rozmawiają z dziećmi o ich pomysłach i wspierają je w podejmowaniu decyzji – nawet jeśli nie są one zgodne z ich własnymi marzeniami. Taka postawa:
- buduje u dziecka poczucie sprawczości i wiarę we własne możliwości,
- rozwija w dziecku autonomię i pomaga mu w realizacji tego, co samo sobie wyznaczy;
- pomaga dziecku ustalić cele, na których to jemu będzie zależeć.
Wspieranie dziecka w realizacji celów to przede wszystkim dobra rada, zachęta do udziału w zajęciach dodatkowych czy konkursach, a nie presja i przymus. Twoja rola polega na tym, by pomagać mu wyciągać wnioski z porażek i uczyć się na błędach — zamiast chronić je przed każdym potknięciem, odbierając mu przy tym możliwość samodzielnych decyzji. Pamiętaj: jesteś przewodnikiem, a nie dyrektorem jego życia.
Sprawdź też:
Dzieci-sportowcy. Z czym się mierzą? Jak je wspierać?
Kiedy warto skorzystać z pomocy doradcy zawodowego?
Choć może się wydawać, że doradztwo zawodowe jest zarezerwowane dla licealistów, to coraz częściej z takiego wsparcia korzystają również uczniowie w wieku 10–15 lat. Doradca zawodowy nie mówi dziecku, co ma robić, ale pomaga mu lepiej poznać siebie, swoje mocne strony, zainteresowania i sposoby uczenia się (nie mylić ze stylami uczenia się, które są popularnym mitem – nie ma badań potwierdzających słuszność dzielenia dzieci na wzrokowców, słuchowców itp.). Spotkania często mają formę zabawy, testów czy rozmów – i mogą być bezcennym wsparciem w ważnych momentach edukacyjnych.
Sprawdź też:
Żeby chciało się chcieć? Kilka słów o (dziecięcej) motywacji
Edukacja językowa a przyszłość dziecka
Znajomość języków obcych otwiera drzwi nie tylko do zagranicznych uczelni czy pracy za granicą, ale przede wszystkim do szerszego spojrzenia na świat. Wspierając dziecko w nauce języków – czy to poprzez zajęcia szkolne, platformy edukacyjne, czy naukę w szkole językowej – dajesz mu więcej możliwości w przyszłości.
Bo planowanie kariery to nie „wybór zawodu na zawsze”. To proces poznawania siebie i swoich możliwości – a Ty możesz być najlepszym przewodnikiem dziecka. Edukacja językowa otwiera więcej drzwi, ale nie definiuje, przez które należy przejść. Dlatego właśnie szkoły językowe stają się tak popularne – wspierają one rozwój dziecka niezależnie od tego, jakie ma plany.
Sprawdź też:
- Szczęśliwe dziecko – jak je wychować? 10 zasad dobrego dzieciństwa
- Jak rozwijać u dziecka poczucie odpowiedzialności?
- Obowiązki dziecka w domu. Jak je odczarować i motywować do nich dziecko?
FAQ
Czy naprawdę trzeba myśleć o planowaniu kariery już od najmłodszych lat?
Tak – ale nie chodzi o wybór konkretnego zawodu, a raczej o wspieranie rozwoju dziecka: jego zainteresowań, umiejętności i samodzielności. Proces planowania kariery zaczyna się od marzeń i zabawy, a nie od poważnych decyzji.
Jak mogę rozpoznać mocne strony mojego dziecka?
Obserwuj, w co chętnie się bawi, co przyciąga jego uwagę, jakie aktywności podejmuje z entuzjazmem. To pierwsze sygnały zainteresowań i potencjalnych talentów.
Jak rozmawiać z dzieckiem o przyszłości, żeby go nie stresować?
Podejdź do tego „na luzie”. Nie pytaj dziecka o plany na karierę czy przyszły zawód. Zamiast tego, porozmawiaj z nim o tym:
- jakich aktywności chciałoby spróbować w tym roku,
- jakie zawody są dla niego interesujące,
- jakie aktywności sprawiają mu największą satsyfakcję.
Sprawdź też:
- Jak rozmawiać z dzieckiem o emocjach?
- Jak oswoić dziecięcy strach i lęk? [DARMOWE WEBINARIUM]
- Emocje w rodzinie [DARMOWE WEBINARIUM]
- Książki o emocjach dla dzieci
- Jak sobie radzić ze złością wobec dziecka?
- Emocje w procesie uczenia się: Jak emocje wpływają na naukę?
- Smutek – o czym chce nam powiedzieć? [DARMOWE WEBINARIUM]
Źródła:
- Paszkowska-Rogacz, A. (2022). Co dzieci w wieku szkolnym wiedzą o wyborze kariery zawodowej? – wyniki badań własnych. Psychologia Wychowawcza, 27(1), 62–80. https://doi.org/10.34767/PFP.2022.01.04.
- Tian, X., Huang, B., Li, H., Xie, S., Afzal, K., Si, J., & Hu, D. (2021). How Parenting Styles Link Career Decision-Making Difficulties in Chinese College Students? The Mediating Effects of Core Self-Evaluation and Career Calling. Frontiers in psychology, 12, 661600. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2021.661600.
- McMahon, M., & Patton, W. (2022). The Systems Theory Framework of career development: News of difference and a journey towards acceptance. Australian Journal of Career Development, 31(3), 195-200. https://doi.org/10.1177/10384162221120464 (Original work published 2022).
- Rosalska, M., & Wawrzonek, A. (2015). Wymiary aktywizacji zawodowej dorosłych: W poszukiwaniu metody. W: M. Rosalska (red.), Wymiary aktywizacji zawodowej dorosłych. W poszukiwaniu metody (s. 67–80). Fundacja Uniwersytetu Wrocławskiego. https://www.researchgate.net/publication/322797040.