Szczęśliwe dziecko – jak je wychować? 10 zasad dobrego dzieciństwa

Każdy rodzic marzy o tym, aby jego dziecko było szczęśliwe, silne i pewne siebie. Ale czy istnieje uniwersalny „przepis” na wychowanie szczęśliwego dziecka? Poniżej znajdziesz 10 zasad, które pomogą zbudować fundamenty dobrego dzieciństwa.

1. Chcesz wychować szczęśliwe dziecko? Zacznij od siebie!

Klucz do sukcesu tkwi nie tylko w dziecku – ważne jest szczęście rodziców i to od niego trzeba zacząć. Badania pokazują, że poziom dobrostanu emocjonalnego opiekunów ma ogromny wpływ na rozwój i szczęście dziecka. Jeśli więc chcesz wychować szczęśliwe dziecko, zadbaj także o siebie!

Łatwiej napisać niż zrobić, prawda? 🙂 Tutaj nie zostaniesz bez pomocy: 

Pamiętaj, że będziesz w stanie na dłuższą metę stosować się do poniższych zasad tylko wtedy, jeśli sam(a) czujesz się dobrze. Potwierdzają to psychologowie i psychoterapeuci.

Zadbanie o siebie jako rodzica jest kluczowe, ponieważ dzieci uczą się przez naśladowanie. Jeśli rodzice dbają o swoje zdrowie emocjonalne i fizyczne, dają tym samym dobry przykład, jak radzić sobie ze stresem, jak dbać o własne potrzeby oraz jak tworzyć harmonijną relację z innymi. Szczęśliwi rodzice to osoby, które potrafią rozpoznać swoje emocje, szukać wsparcia w trudnych chwilach i dbać o siebie. Tylko wtedy mogą dawać swoim dzieciom odpowiednią uwagę, ciepło i zrozumienie, które są fundamentami szczęścia dziecka.
Jagoda Turowska, psycholog i psychoterapeuta

Teraz możemy przejść do wychowywania szczęśliwego dziecka.

2. Buduj relację z dzieckiem

Badania pokazują, że dzieci, które czują się kochane i akceptowane, rozwijają poczucie własnej wartości i bezpieczeństwa. Bliska relacja z rodzicem buduje ich pewność siebie oraz zdolność do radzenia sobie z trudnymi sytuacjami. To właśnie ona pozwala im z odwagą eksplorować świat, podejmować wyzwania, lepiej radzić sobie ze stresem, a także budować kolejne relacje w przyszłości.

Dzieci czują, kiedy rodzic jest obecny, uważny i w pełni zaangażowany. Budowanie poczucia bezpieczeństwa i zaufania to fundament, który pozwala dziecku na swobodne wyrażanie swoich emocji i potrzeb. Warto też pamiętać o pozytywnym wzmocnieniu – docenianie wysiłku, a nie tylko efektów. Utrzymywanie otwartej komunikacji i szanowanie uczuciowych granic dziecka to kolejne istotne aspekty w budowaniu zdrowej relacji, która sprzyja szczęściu dziecka.
Jagoda Turowska, psycholog i psychoterapeuta

Codzienne, nawet drobne gesty – przytulenie, uważna rozmowa, wspólnie spędzony czas – wzmacniają tę więź. Dziecko, które wie, że może liczyć na rodzica w każdej sytuacji, łatwiej uczy się także budować zdrowe relacje z innymi. Psychologowie podkreślają, że stabilna więź emocjonalna w dzieciństwie przekłada się na większą odporność psychiczną, lepsze radzenie sobie z trudnymi emocjami i bardziej satysfakcjonujące relacje w dorosłym życiu.

Relacje – zarówno między dziećmi w grupie, jak i między nimi a lektorem/lektorką –  są jedną z 12 supermocy w metodzie nauczania Early Stage. A gdzie są dobre relacje, tam nauka przychodzi jakby mimochodem. Może dlatego nasi uczniowie sami pytają, kiedy znowu będą mieli angielski. 🙂

✨ Supermoce Early Stage to: ✨

Współpraca |  Komunikacja |  Krytyczne myślenie |  Autorskie materiały | Muzyka | Ruch Relacje | Humor | Kreatywność |  Autonomia | Spiralność | Rym

3. Akceptuj emocje. Każde emocje

Akceptowanie trudnych emocji bywa trudne, ale to ten moment, kiedy naprawdę warto się zatrzymać z karą, krzykiem czy ofuknięciem. Dziecko, aby czuło się kochane niezależnie od okoliczności i swojego zachowania, musi wiedzieć, że Twoja miłość jest bezwarunkowa. Tylko tyle i aż tyle.

Oczywiście, nie znaczy to, że musisz akceptować zachowania dziecka. Od najmłodszych lat warto dziecku pokazywać, jak w akceptowalny sposób radzić sobie ze złością czy stresem.

Poniżej światowej sławy biolog molekularny specjalizujący się w rozwoju i działaniu ludzkiego mózgu, John Medina, tłumaczy, jak reagować na emocje dziecka:

Sprawdź też: ⤵️

• ✅ Jak rozmawiać z dzieckiem o emocjach?
• ✅ Jak oswoić dziecięcy strach i lęk? [DARMOWE WEBINARIUM]
• ✅ Emocje w rodzinie [DARMOWE WEBINARIUM]
• ✅ Książki o emocjach dla dzieci
• ✅ Emocje w procesie uczenia się: Jak emocje wpływają na naukę?
• ✅ Jak reagować na złość dziecka zachowując spokój?

4. Okazuj szacunek i empatię

Też obiła Ci się o uszy zasada, że „dzieci się nie przeprasza”? Przepraszanie dziecka ma w takim podejściu oznaczać, że rodzic „traci” autorytet (!!!). Otóż okazywanie szacunku dziecku, także poprzez np. przepraszanie, uczy dziecko, jak traktować innych z szacunkiem.

Margot Sunderland w „The Science of Parenting” podkreśla, że dzieci, które doświadczają empatycznego podejścia ze strony rodziców, rozwijają zdolność do radzenia sobie ze stresem i budowania zdrowych relacji. Słuchanie dzieci i okazywanie im zrozumienia to klucz do ich emocjonalnego rozwoju.

Sprawdź też: ⤵️

Jak wspierać dziecko w budowaniu poczucia własnej wartości?

Sprawdź też: ⤵️

• ✅ Jak sobie radzić ze złością wobec dziecka?
• ✅ Złość rodzica w relacji z dzieckiem. Jak sobie radzić?

5. Ustalaj jasne granice

Stawianie granic daje dziecku poczucie stabilności i przewidywalności, co przekłada się na lepsze samopoczucie. Zasady i granice powinny być jasne, a także wyjaśnione. Najlepiej zapomnieć o argumencie „bo tak”, a zawsze starać się wyjaśnić dziecku, dlaczego ta zasada jest dla Ciebie ważna.

Dlaczego to jest ważne? Bo tak.

No właśnie. Taka odpowiedź nie satysfakcjonuje. I to nawet potwierdzone naukowo. Znany eksperyment psychologiczny Ellen Langer z 1978 cytowany przez Roberta Cialdiniego w bestsellerze „Wywieranie wpływu na ludzi: teoria i praktyka” udowodnił, że dodanie wyjaśnienia do prośby znacznie częściej spotyka się z akceptacją.

O co chodziło w eksperymencie?

W kolejce do kserokopiarki do czekających ludzi podchodziła osoba, która mówiła:

• „Przepraszam, czy mogę skorzystać z kserokopiarki?”
• „Przepraszam, czy mogę skorzystać z kserokopiarki, bo chcę zrobić odbitki?”
• „Przepraszam, czy mogę skorzystać z kserokopiarki, bo się spieszę?”

Okazało się, że dodanie wyjaśnienia zawsze zwiększało chęć współpracy ze strony czekających w kolejce. Przy niewielkiej prośbie (uczestnik badania miał tylko kilka kartek do skserowania) nie miało nawet znaczenia, czy wyjaśnienie ma sens (spójrz na drugie zdanie). 

Tę zasadę warto praktykować zarówno w stosunku do dorosłych, jak i dzieci.

6. Zapewnij poczucie bezpieczeństwa

Stabilne i przewidywalne środowisko domowe daje dziecku fundament do zdrowego rozwoju i eksploracji świata. Ta zasada silnie łączy się z powyższą, ponieważ jasno określone ramy pozwalają dziecku czuć się bezpiecznie. Kiedy dziecko wie, czego może się spodziewać, łatwiej odnajduje się w otaczającym świecie. Stałe rytuały, przewidywalny plan dnia oraz jasne zasady sprawiają, że dziecko nie czuje się zagubione i wie, że może polegać na swoich opiekunach.

7. Wspieraj autonomię dziecka

Dzieci, które mają możliwość uczestniczenia w decyzjach dotyczących ich życia, rozwijają poczucie autonomii i kompetencji. Angażowanie dziecka w rodzinne decyzje pozwala mu poczuć się ważnym członkiem społeczności.

Więcej na ten temat przeczytasz tutaj: ⤵️

Jak wspierać dziecko w budowaniu autonomii? Od ścisłej bliskości do wolności

Autonomia jest także ważną częścią metody nauczania stosowaną w szkołach Early Stage. Budowanie społeczności i relacji sprawia, że na nasze zajęcia aż chce się wracać!

8. Doceniaj zabawę i ruch

Badania nad rozwojem dzieci podkreślają, że ruch i zabawa to kluczowe elementy ich zdrowia psychicznego i fizycznego. Jak podkreślają autorzy książki „The Whole-Brain Child” „zabawowe rodzicielstwo” czy „rodzicielstwo przez zabawę” (playful parenting) wpływa korzystnie na rozwój społeczny dzieci.

Sprawdź więcej materiałów na temat zabawy: ⤵️

• ✅ Rodzinne gry planszowe – 6 propozycji na deszczowy weekend
• ✅ Rodzaje zabaw dla dzieci
• ✅ Co zamiast bajek na długie jesienne wieczory? 7 pomysłów na rodzinne zabawy
• ✅ 6 wiosennych zabaw dla dzieci z angielskim w tle
• ✅ Zabawy sensoryczne — nauka angielskiego może być plastyczną frajdą!
• ✅ Gry słowne w nauce języka angielskiego z dzieckiem
• ✅ W co się bawić, czyli zabawy na świeżym powietrzu
• ✅ Angielski w domu — darmowe gry i zabawy językowe
• ✅ Let’s play! Nauka angielskiego przez zabawę
• ✅ Gry bez prądu i zabawy dla najmłodszych

Jak widać, w Early Stage wiemy, że zabawa jest dzieciakom potrzebna, dlatego nasze zajęcia są w 100% pełne funu (i nie możemy przestać o niej pisać 🙂 ).

WHO zaleca wszystkim dzieciom i młodzieży średnio 60 minut aerobowej aktywności fizycznej o umiarkowanej intensywności dziennie. Podobne zalecenia usłyszeliśmy w podcaście z serii Dobranocka dla rodziców:

Dziecko, by dobrze się rozwijać, powinno spędzać przynajmniej godzinę na dworze – podcast z lek. pediatrą Ewą Miśko-Wąsowską

9. Wspieraj w budowaniu odporności psychicznej

Odporność psychiczna (resilience) nie tylko wpływa na dobrostan dziecka, ale także jest mechanizmem, który zmniejsza ryzyko problemów ze zdrowiem psychicznym w trudnych sytuacjach.⁶

Sprawdź też: ⤵️

Jak dbać o zdrowie psychiczne dziecka już od najmłodszych lat?

10. Doceniaj wysiłek dziecka, a nie sam efekt

Badania psychologiczne pokazują, że sposób, w jaki chwalimy dziecko, ma ogromny wpływ na jego rozwój i motywację. Carol Dweck, psycholog z Uniwersytetu Stanforda, wykazała, że dzieci, które otrzymują pochwały za wysiłek („Widzę, że naprawdę się starałeś!”), rozwijają tzw. „growth mindset” – nastawienie na rozwój. Takie podejście sprawia, że postrzegają trudności jako okazję do nauki i są bardziej wytrwałe w dążeniu do celu. Z kolei dzieci chwalone głównie za inteligencję („Jesteś taki mądry!”) częściej unikają wyzwań, bojąc się porażki, która mogłaby podważyć ich „mądrość”.

Podkreślanie wysiłku pomaga także budować u dziecka odporność psychiczną, wspomnianą wyżej. Badania wskazują, że dzieci, które uczą się kojarzyć sukces z własną pracą, a nie z wrodzonymi zdolnościami, lepiej radzą sobie ze stresem i trudnościami. Kiedy doświadczają porażki, nie odbierają jej jako dowodu własnej słabości, ale jako część procesu nauki. Dlatego zamiast mówić: „Jesteś genialny!”, warto powiedzieć: „Podoba mi się, jak długo nad tym pracowałeś – widać, że nie poddałeś się mimo trudności!”.

Bardzo ciekawie na temat konstruktywnego feedbacku pisze metodyczka główna Early Stage, Beata Wysocka, w artykule „Jak dawać wspierający feedback? Przykłady konstruktywnej informacji zwrotnej”. 

Podsumowanie

Czy jest jedna uniwersalna recepta na wychowanie szczęśliwego dziecka? Ależ tak! Właśnie dotarłaś(-łeś) do końca przepisu na dobre dzieciństwo. Dbanie o siebie, budowanie relacji, akceptacja emocji, bezwarunkowa miłość, szacunek, empatia, jasne granice, poczucie bezpieczeństwa, autonomia, odporność, docenianie wysiłku oraz zabawa – to lista rzeczy, które na pewno pozytywnie wpłyną na dobrostan dziecka. Spróbuj stosować je w praktyce. Trzymam kciuki!

FAQ

Czy szczęście wpływa na zdrowie dziecka?

Tak! Badania pokazują, że szczęśliwe dzieci nie tylko lepiej się rozwijają emocjonalnie, ale także są zdrowsze fizycznie. Pozytywne emocje obniżają poziom stresu, który może negatywnie wpływać na układ odpornościowy i ogólne funkcjonowanie organizmu. Dzieci, które czują się bezpieczne i kochane, mają niższy poziom kortyzolu (hormonu stresu), lepiej śpią, rzadziej chorują i szybciej się regenerują. Ponadto, radość i optymizm sprzyjają aktywności fizycznej, lepszemu odżywianiu oraz nawiązywaniu zdrowych relacji społecznych, co przekłada się na długoterminowe korzyści zdrowotne.

Po czym poznać szczęśliwe dziecko?

Szczęśliwe dziecko to takie, które jest ciekawe świata, otwarte na nowe doświadczenia i ma odwagę popełniać błędy. Można je poznać po spontanicznym śmiechu, łatwości w nawiązywaniu kontaktów i swobodnym wyrażaniu emocji. Czuje się akceptowane, dlatego nie boi się pytać, prosić o pomoc czy mówić o swoich uczuciach. Szczęśliwe dziecko potrafi także czerpać radość z małych rzeczy – czy to zabawy na podwórku, wspólnego posiłku, czy przytulenia od rodzica. Co ważne, nie oznacza to, że nigdy nie doświadcza smutku czy złości – wręcz przeciwnie, wie, że jego emocje są ważne i ma przestrzeń, by je wyrażać.

Po czym poznać nieszczęśliwe dziecko?

– Nieszczęśliwe dziecko może wykazywać oznaki lęku, smutku, wycofania, a także trudności w relacjach z innymi. Często unika kontaktu wzrokowego, ma trudności w wyrażaniu emocji, a jego zachowanie może być impulsywne lub destrukcyjne. Może również mieć problemy z koncentracją i obniżonym poziomem energii –  wymienia mgr Jagoda Turowska, psycholog i psychoterapeuta.

Jeśli podejrzewasz, że dziecko jest nieszczęśliwe, zacznij od uważnej rozmowy. Jak to zrobić? Jest kilka zasad:

• stwórzy przestrzeń, w której dziecko poczuje się bezpiecznie (akceptuj uczucia i emocje dziecka),
• zadawaj pytania otwarte, które zachęcą dziecko do mówienia o swoich emocjach i przeżyciach, np. „Jak się czujesz?”, „Czy jest coś, co cię martwi?”,
• unikaj oskarżeń i dawaj dziecku poczucie, że nie jest samo w swoich uczuciach.

Psycholog dodaje: – Jeżeli rozmowa nie przynosi efektów, a dziecko nadal wydaje się nieszczęśliwe, warto zwrócić się do specjalisty, np. psychologa dziecięcego. Czasami potrzebna może być terapia, która pomoże dziecku zrozumieć i przepracować swoje emocje, a także nauczyć się radzenia sobie z trudnymi sytuacjami.

Sprawdź też: ⤵️

Celebracja małych i dużych sukcesów. Dlaczego warto świętować?

Źródła, badania i książki, z których korzystałam:

1. World Happiness Report, 2023.
2. Medina, J. (2014) Brain Rules for Baby: How to Raise a Smart and Happy Child from Zero to Five. Pear Press.
3. Juul, J. (2016) Zamiast wychowania. Wydawnictwo MiND.
4. Conkbayir (2023) The Neuroscience of the Developing Child. Self-regulation for Wellbeing and a Sustainable Future. Wyd. Routledge.
5. Siegel, D. J., Bryson, T. P. (2011) The Whole-brain Child. 12 Revolutionary Strategies to Nurture Your Child’s Developing Mind. Delacorte Press, New York.
6. Hornor, G. (2017) Resilience. Journal of Pediatric Health Care, Volume 31, Issue 3, https://doi.org/10.1016/j.pedhc.2016.09.005

Serdecznie dziękuję za wsparcie merytoryczne mgr Jagodzie Turowskiej, psycholog i psychoterapeutce.

Autorka artykułu:

Anna Wiśniewska – redaktorka i dziennikarka z wieloletnim stażem. Zafascynowana SEO i kognitywistyką. Pracowała jako redaktorka ds. promocji dla „Gazety Wyborczej”, pisała m.in. dla serwisów parenting.pl, abczdrowie.pl, smaker.pl, deccoria.pl, hijunior.pl. Teraz współtworzy Early Stage. W wolnych chwilach szydełkuje, czyta i słucha metalu na zmianę z najlepszą muzyką filmową. Jest mamą Ady i Tymka.