Mowa zależna jest ważna w każdym języku, szczególnie angielskim, gdzie stosuje się ją bardzo często. Polega ona na przekazywaniu tego, co powiedziała konkretna osoba, bez konieczności cytowania. Co więcej, znajomość mowy zależnej w języku angielskim jest wymagana zarówno na egzaminie ósmoklasisty, jak i na maturze. Chcesz dowiedzieć się więcej? Czytaj dalej.
Czym jest mowa zależna (reported speech) i czym się różni od mowy niezależnej (direct speech)?
Mowa zależna to przytoczenie czyjejś wypowiedzi nie w formie dosłownej (za pomocą cytatu), ale poprzez zrelacjonowanie (czyli: „Tata, a Marcin powiedział, że…” 🙂 ). W zależności od języka, w mowie zależnej może (ale nie musi) zmieniać się czas gramatyczny: w języku polskim czas zostaje ten sam, a w angielskim się zmienia. Zobaczmy to na kilku przykładach:
Mowa niezależna (direct speech):
✅ Zrobię to później. – I will do it later.
✅ Czy odrobiłaś już zadanie domowe? – Have you finished your homework yet?
✅ Obiad gotowy! – Lunch is ready!
Mowa zależna (reported speech):
✅ Powiedział, że zrobi to później. – He said we would do it later.
✅ Spytała, czy odrobiłam już zadanie domowe. – She asked if I had finished my homework yet.
✅ Zawołał, że obiad jest gotowy. – He shouted that lunch was ready.
To właśnie zmiana czasu (wraz z czasownikami modalnymi i pytaniami) sprawia najwięcej problemów w języku angielskim. Dlatego właśnie angielska mowa zależna jest tematem, któremu poświęcamy szczególną uwagę na kursach angielskiego dla dzieci i młodzieży.
Jak tworzyć mowę zależną po angielsku?
Tworzenie zdań w mowie zależnej po angielsku jest całkiem logiczne – wystarczy poznać kilka głównych zasad. O jakich regułach mowa?
Następstwo czasów w mowie zależnej (reported speech)
Po pierwsze, w angielskiej mowie zależnej zmienia się czas gramatyczny – zmiana wynika z czasu użytego w oryginale. Poniżej znajdziesz listę wszystkich następstw czasów:
⏺️ Present Continuous → Past Continuous
⏺️ Past Simple → Past Perfect
⏺️ Present Perfect → Past Perfect
⏺️ Past Perfect → Past Perfect
⏺️ Present Perfect Continuous → Past Perfect Continuous
⏺️ Past Continuous → Past Perfect Continuous
⏺️ Future Simple → Present Conditional
⏺️ Future Continuous → Conditional Continuous
Wyjątek: czasownik może pozostać w czasie teraźniejszym, jeżeli w momencie wypowiedzi zdanie nadal jest prawdziwe, np.: I have a headache (boli mnie głowa) → I told you I have a headache (mówiłem Ci, że boli mnie głowa → w momencie mówienia podmiot nadal boli głowa.
Sprawdź też: ⤵️
Następstwo czasów a czasowniki modalne
Czasowniki modalne również zmieniają się w mowie zależnej – i tutaj obowiązują jasne zasady. O czym musisz pamiętać?
⏺️ can (o teraźniejszości) → could
⏺️ can (o przyszłości) → would be able to
⏺️ may (przypuszczenia) → might
⏺️ may (pozwolenia) → could
⏺️ must/have to → had to
⏺️ shall (propozycje lub oferty) → should
⏺️ shall (domysły lub o przyszłości) → would
Poniższe czasowniki modalne i wyrażenia nie zmieniają się w angielskiej mowie zależnej:
⏺️ might,
⏺️ should,
⏺️ ought to,
⏺️ would,
⏺️ could,
⏺️ mustn’t,
⏺️ needn’t,
⏺️ had better,
⏺️ used to.
Następstwo zaimków w mowie zależnej
Zaimki osobowe też podlegają zmianie w angielskiej mowie zależnej. W tym wypadku wygląda to następująco:
⏺️ I → he lub she (w zależności od płci osoby mówiącej; jeżeli nie chcesz wskazywać płci możesz użyć również they),
⏺️ you → I lub we,
⏺️ we → they,
⏺️ me → him lub her (lub them jeśli nie chcesz wskazywać płci autora oryginalnej wypowiedzi),
⏺️ you → me lub us,
⏺️ us → them,
⏺️ my → his lub her (lub their jeśli nie chcesz wskazywać płci autora oryginalnej wypowiedzi),
⏺️ your → my lub our,
⏺️ our → their.
Następstwo miejsc i czasów
Dodatkowo, w angielskiej mowie zależnej zmieniają się również zwroty związane z miejscem i czasem, takie jak:
⏺️ here → there,
⏺️ this → the/that,
⏺️ these → the/those,
⏺️ ago → before,
⏺️ tomorrow → the next day/the following day,
⏺️ today → that day,
⏺️ yesterday → the day before, the previous day,
⏺️ tonight → that night,
⏺️ now → then,
⏺️ last (week/month/year itp.) → the (week/month/year itp.) before,
⏺️ next → the following.
Sprawdź też: ⤵️
Budowa zdań w angielskiej mowie zależnej
Omówiliśmy kluczowe zasady tworzenia zdań w mowie zależnej w teorii. Przyjrzyjmy się zatem ich zastosowaniu w praktyce. Jak budujemy zdania w reported speech?
Mowa zależna (reported speech) – budowa zdań twierdzących
Podmiot + czasownik wprowadzający (np. said, told, stated, claimed) + that + reszta zdania.
Przykłady:
- Mark: „I’m free tonight” → Mark told me that he’s free tonight (zwróć uwagę na brak następstwa czasu – wynika to z faktu, że Marek wciąż jest wolny danego wieczora).
- Anna: „I like reading books” → Anna said that she liked reading books.
- Mom: „Come here tomorrow – I’ll cook you dinner” – Mom invited me to come there the next day and told me that she would cook me dinner.
Mowa zależna (reported speech) – budowa zdań przeczących
Podmiot + czasownik wprowadzający (np. said, told, stated, claimed) + that + czasownik w formie przeczącej + reszta zdania.
Przykłady:
- Mark: „I don’t have time tonight” → Mark told me that he doesn’t have time tonight (zwróć uwagę na brak następstwa czasu – wynika to z faktu, że Marek wciąż jest zajęty danego wieczora).
- Anna: „I don’t like reading books” → Anna said that she didn’t like reading books.
- Mom: „Don’t come here next week – I won’t be able to cook you dinner” → Mom asked me not to come there the following week, as she would not cook me dinner.
Mowa zależna (reported speech) – budowa pytań
W przypadku pytań w mowie zależnej budowa zdań zależy od rodzaju pytania:
Pytania, na które możemy odpowiedzieć „tak” lub „nie” (EN: yes/no questions)
Podmiot + czasownik wprowadzający (np. said, told, stated, claimed) + if/whether + reszta zdania w formie zdania oznajmującego.
Przykłady:
- Mark: „Are you free tonight?” – Mark asked me if I were free that night/Mark asked me If I am free tonight (druga opcja jest możliwa, jeśli stwierdzenie nadal jest prawdziwe).
- Mom: „Have you finished your homework?” – Mom asked me whether I had finished my homework.
Pytania szczegółowe (EN: wh-questions)
Podmiot + czasownik wprowadzający (np. said, told, stated, claimed) + when/what/where/how itp. + reszta zdania w formie zdania oznajmującego.
Przykłady:
- Mark: „Where do you want to go tonight” – Mark asked me where I wanted to go that night/Marked asked where I want to go tonight (druga opcja jest możliwa, jeśli stwierdzenie nadal jest prawdziwe).
- Mom: „How much homework do you have?” – Mom asked me how much homework I had/Mom asked me how much homework I have (druga opcja jest możliwa, jeśli stwierdzenie nadal jest prawdziwe).
Po co jest nam potrzebna mowa zależna?
Dlaczego warto znać mowę zależną w języku angielskim? Wyróżniamy tu dwa ważne powody:
- Mowa zależna jest często stosowana w języku angielskim – warto znać zasady nie tylko po to, żeby jej używać, ale również po to, żeby rozumieć o co chodzi native speakerom.
- Znajomość mowy zależnej jest wymogiem na egzaminie ósmoklasisty i maturze.
Sprawdź też: ⤵️
- Zajęcia przygotowujące do egzaminu ósmoklasisty z języka angielskiego
- Przygotowania do matury z angielskiego. Jak zaplanować naukę?
Mowa zależna (angielski) – ćwiczenia
Teoria teoriom – bez praktyki, nie da rady. Dlatego podstawą do nauki mowy zależnej w j. angielskim są odpowiednie ćwiczenia. Jak pomóc dziecku opanować to zagadnienie gramatyczne?
- Wykorzystaj AI! Poproś sztuczną inteligencję o tworzenie wypowiedzi (w mowie niezależnej i mowie zależnej) – zadaniem dziecka będzie przekształcanie zdań, w jedną i w drugą stronę. Nauka angielskiego z AI pomoże Ci dobrać przykłady do różnych tematów oraz dostosować poziom trudności w zaledwie kilka minut – bez konieczności długiego planowania i wymyślania przykładów! Dodatkowo możesz poprosić AI o symulowanie konwersacji, dzięki czemu Twoje dziecko przećwiczy mowę zależną w praktyce.
- Rozbij ćwiczenia z mowy zależnej w j. angielskim na drobne elementy, na przykład:
- najpierw poćwicz z dzieckiem następstwo czasów,
- potem poćwiczcie zmiany w czasownikach modalnych,
- następnie potrenujcie zaimki osobowe i określenia dotyczące miejsca i czasu,
- potem zacznijcie łączyć te elementy.
- Trenuj z tradycyjnymi kartami pracy. Nie jest to najciekawsza metoda (i nie polecamy jej nadużywać), ale pomoże Twojemu dziecku utrwalić podstawy.
- Wykorzystaj podcasty, seriale i bajki. Przykładowo, postaw na naukę angielskiego w samochodzie – puszczaj dziecku podcasty i poproś dziecko, żeby przedstawiło Ci, co powiedział rozmówca. W ten sposób przećwiczysz naturalne zastosowanie reported speech.
Rozłożenie nauki mowy zależnej na czynniki pierwsze znacząco ułatwi jej przyswojenie, dlatego koniecznie postaw na tę metodę.
Jak jeszcze uczyć się mowy zależnej po angielsku?
Powyższe ćwiczenia to ledwie kilka ze sposobów nauki angielskiej mowy zależnej. Dodatkowo możesz wypróbować nieco bardziej nietypowe (ale sprawiające mnóstwo frajdy!) ćwiczenia – poniżej znajdziesz kilka pomysłów. ⤵️
Reported Rally
Jak sprawiamy, że nasi uczniowie nie mają problemów z mową zależną? Zamieniamy naukę w zabawę! Możesz do tego wykorzystać naszą grę planszową: Reported Rally. Zerknij na wideo i dowiedz się, na czym polega!
Pobierz i wydrukuj materiały do gry w Reported Rally
Dyskusje i debaty
Mowę zależną możesz poćwiczyć również w naturalnym kontekście – przyda się tu jednak rówieśnik lub Twoje zaangażowanie. Ciekawą opcją będą dyskusje, w których jedna strony podsumowuje wypowiedź drugiej i w ten sposób ćwiczy reported speech.
Możesz tutaj zastosować dodatkowe materiały, np. tokeny z czasownikami wprowadzającymi, które dziecko musi wykorzystać w wypowiedzi. Dla starszych dzieci fajnie sprawdzą się też debaty oksfordzkie (ale tutaj potrzeba nieco więcej osób) – dziecko naturalnie poćwiczy mowę zależną gdy będzie się odnosić do wypowiedzi przeciwnego zespołu. W Early Stage starsze grupy regularnie dyskutują w debatach oksfordzkich, wykorzystując nasze communication cards i feedback tokens, świetnie się przy tym bawiąc!
Tutaj znajdziesz communikation cards do wykorzystania:
Sprawdź też: ⤵️
Podsumowanie
- Czym jest mowa zależna? To sposób wspominania wypowiedzi innych osób bez ich cytowania.
- Zdania w mowie zależnej tworzymy poprzez dodanie czasownika wprowadzającego (np. told, said, reported) i zmianę czasu gramatycznego, czasowników modalnych, zaimków osobowych i określeń dotyczących czasu oraz miejsca.
- Ćwiczenie mowy zależnej w j. angielskim polecamy rozpocząć od rozbicia na poszczególne elementy – zmiany w czasach, czasownikach modalnych itp. Dodatkowo dobrze jest ćwiczyć w obie strony – przerabianie zdań z mowy zależnej na niezależną i mowy niezależnej na zależną.
- Mowa zależna jest często stosowana w naturalnym języku. Dodatkowo jej znajomość wymagana jest na egzaminie ósmoklasisty i maturze z j. angielskiego.
Sprawdź też: ⤵️
- Passive voice, czyli strona bierna w języku angielskim
- Idiomy angielskie. Które warto znać? Lista + sposoby na zapamiętanie
- Fonetyka angielska – PDF, znaki fonetyczne, ćwiczenia dla dzieci i nie tylko
- Stopniowanie przymiotników angielskich. Przykłady, zasady, wyjątki, triki
Nasze sposoby na skuteczną naukę: