Emocje to sfera, której zrozumienie bywa niełatwe nawet dla dorosłych. Próbując poznać je bliżej, korzystamy z książek, podcastów, udziałów w wykładach i prelekcjach oraz terapii indywidualnej czy grupowej. Mimo tak wielu możliwości, niejednokrotnie wciąż jeszcze trudno jest nam rozmawiać o emocjach i objaśniać je dzieciom, które dopiero uczą się swojego wewnętrznego świata. Z pomocą przychodzą nam książki o emocjach dla dzieci. Publikacje przygotowane przez specjalistów z dziedziny pomogą Wam nie tylko zrozumieć własne dziecko, ale także wyposażyć je w narzędzia, które okażą się niezbędne, gdy Wasza pociecha wkroczy w dorosłość.
Rozmawiajmy z dzieckiem o emocjach
Wyposażając dziecko w szereg umiejętności społecznych i wiedzę dotyczącą uczuć i emocji, zwiększamy jego szanse na satysfakcjonującą, szczęśliwą przyszłość. Choć oczywiście nie mamy wpływu na zdarzenia, które staną się udziałem naszych pociech w przyszłości, możemy odpowiednio przygotować je do reagowania i dbania o swoje zdrowie (fizyczne i psychiczne) w sytuacjach kryzysowych.
I choć nadal mówienie o emocjach nie jest najłatwiejszym zadaniem, to z wielką ulgą obserwujemy, że staje się ono coraz powszechniejsze. Jeszcze kilkanaście lat temu mówienie o emocjach wydawało się w Polsce nadmierną i niepotrzebną wylewnością, a depresja była tematem tabu. Dziś tematy związane ze zdrowiem psychicznym człowieka stają się coraz bardziej oswojone.
Obecnie wiemy już, w jaki sposób „zatrzymane” emocje działają na człowieka. Zwiększa się świadomość dotycząca chorób psychosomatycznych, depresji dziecięcej, a spotkania z psychologiem wyszły ze strefy tabu. Jako społeczeństwo uczymy się rozmawiać o emocjach, okazywać je i się ich nie wstydzić, choć zdarza się, że rodzice nie wiedzą, jak wytłumaczyć dziecku emocje i co może ono zrobić, by wyrażać złość, irytację czy frustrację jednocześnie nie robiąc krzywdy ani sobie, ani innym.
Uczenie dziecka, czym są emocje i jak sobie z nimi radzić warto rozpocząć od najwcześniejszych lat jego życia. Oczywiście należy to robić w sposób dostosowany do wieku i możliwości poznawczych malucha – na luzie, bez dużych oczekiwań. Nie chodzi bowiem o to, by wraz z dwulatkiem przeprowadzać pogłębioną analizę psychologiczną członków rodziny, lecz by być czujnym na emocje dziecka i zadawać pytania o to, co czuje i czego potrzebuje.
Mamo/Tato, czy Ty płaczesz?
Co odpowiesz, gdy dziecko zada Ci takie pytanie? Prawdę, czy udasz, że coś wpadło Ci do oka? Rodzice chcą chronić swoje dzieci przed wszelkimi nieszczęściami tego świata. Jednak co dzieje się z emocjami malucha, gdy rodzice kłamią na temat emocji? Kiedy maluch widzi mamę, która ociera łzy, ma smutną minę i wydmuchuje nos w chusteczkę, odczuwa obawę o jej dobrostan i samopoczucie. Ostatnią rzeczą, jaką warto w tym momencie zrobić, jest odpowiedzenie dziecku kłamstwem. Maluch, który widzi mamę w rozsypce i otrzymuje zupełnie niezgodną informację („Nie, nie, nic się nie stało”) odczuwa dysonans poznawczy. Dwie sprzeczne informacje wywołują u dziecka napięcie i stres. Dziecko widzi niepokojącą sytuację, a otrzymuje od rodzica komunikat, że wszystko jest dobrze.
Niełatwo jest wówczas również wierzyć własnym odczuciom, gdy rodzic mówi, że są nietrafne. Czy w takim przypadku musimy więc powiedzieć dziecku ze szczegółami, w jaki sposób z równowagi wyprowadza nas praca, partner(ka) czy trudności finansowe? Nie! Ale możemy mówić prosto o rzeczach trudnych, bez zagłębiania się w szczegóły. „Jest mi smutno, bo pokłóciłam się z koleżanką z pracy” będzie wystarczającą odpowiedzią w przypadku trudności zawodowych. Pozostajemy wówczas na poziomie rozumienia naszej pociechy, ale nie wywołujemy u niego przykrych odczuć.
Uczucia istnieją – zarówno u dzieci, jak i dorosłych. Nasze pociechy uczą się je nazywać i wyrażać, bacznie nas obserwując. To naszą rolą – dorosłych – jest pomóc dzieciom w umiejętnym rozpoznawaniu, nazywaniu i przeżywaniu radości, smutku, złości, strachu czy wstydu.
Doskonałym źródłem wiedzy na temat emocji dla dzieci są filmy, bajki i książki dostosowane do poziomu rozumienia najmłodszych. Amerykańska animacja „W głowie się nie mieści” to idealny przykład łączenia rozrywki z poszerzaniem wiedzy na temat uczuć i emocji. Serdecznie polecamy film na wspólny wieczór z rodziną 🙂
Czym jest inteligencja emocjonalna i dlaczego warto ją rozwijać
Inteligencja emocjonalna to zdolność rozumienia emocji – zarówno własnych, jak i innych ludzi. To również umiejętność ich rozumienia i kierowania nimi, radzenia sobie zarówno z przyjemnymi, jak i nieprzyjemnymi emocjami i stanami emocjonalnymi. Jest to także umiejętność rozumienia stanów emocjonalnych innych osób. Innymi słowy, inteligencja emocjonalna to cały zestaw naszych kompetencji dotyczących odczuwania i zarządzania emocjami oraz uczuciami.
Polecane książki o emocjach dla dzieci
„Wielka księga emocji” Esteve Pujol i Pons Rafael Bisquerra Alzina
To książka opisująca emocje w przystępny i prosty dla dziecka sposób. Każda opowieść została zaprezentowana w formie wierszyka, który dotyczy innej emocji. Dzięki temu dziecko nie zostaje przytłoczone zbyt dużą ilością treści. Dzięki książce dziecko uczy się zarówno nazywania emocji, jak i tego, z jakimi odczuciami się one wiążą i jak je rozpoznawać u innych.
Książka oswaja maluchy także z emocjami nieprzyjemnymi i trudnymi, nie pomijając ich w swoim zbiorze. W przemyślany sposób prezentuje maluchowi złość czy smutek i uświadamia, że nie ma nic złego w odczuwaniu takich emocji. Do tej książki o emocjach sympatią zapałają z pewnością również dorośli.
„Uczucia, co to takiego” Oscar Brenifier, Serge Bloch
Książka z serii „Dzieci filozofują”. Skonstruowana jest na kształt rozmowy między rodzicem i dzieckiem, opiera się na nie zawsze prostych pytaniach, które z kolei prowadzą do kilku możliwych odpowiedzi. Porusza kwestię miłości, zazdrości, kłótni z najbliższymi, tremy przed wystąpieniami publicznymi i samotności.
To z pewnością jedyna w swoim rodzaju książka o emocjach dla dzieci – bardzo intensywnie skłania zarówno dziecko, jak i rodzica do przemyśleń na temat wielu codziennych spraw.
„Uczuciometr Inspektora Krokodyla” Isern Susanna
To propozycja dla dzieci od 4. do około 8. roku życia. Książka jest bardzo urozmaicona, zawiera bowiem zarówno opowieści i historie o emocjach, jak i ćwiczenia oraz zabawy dla dziecka. Nie mogło zabraknąć również tytułowego uczuciometru, który służy do określania i oceniania siły emocji, które odczuwamy.
Książka o Inspektorze Krokodylu skłania do refleksji i analizy wielu różnych zjawisk, które spotykają nas na co dzień. Dziecko, wraz z Krokodylem i rodzicem, szuka odpowiedzi na kilka nurtujących pytań, jednocześnie poznając emocje i ćwicząc się w ich rozpoznawaniu oraz nazywaniu. To oryginalna propozycja dla pociech, które kończą przedszkole i dzieci na początku nauki szkolnej.
„Self-Regulation. Opowieści dla dzieci o tym, jak działać, gdy emocje biorą górę
To książka nie tylko dla dzieci, ale również dla dorosłych. W rezolutny i kreatywny sposób opowiada o emocjach i kontroli nad nimi, czyli właśnie o samoregulacji, która jest umiejętnością naprawdę bezcenną.
Ponadto, książka ta uświadamia rodzicom to, jak często ich dziecko odczuwa stres, napięcie lub presję. Niejednokrotnie w natłoku własnych obowiązków, zapominamy bowiem o tym, z jak wieloma wewnętrznymi przeżyciami boryka się nasze dziecko. Dzięki historiom głównych bohaterów książki – Leny i Kuby – dziecko może uczyć się sposobów reagowania w trudnych sytuacjach, które spotykają je na co dzień.
Pamiętajmy, że warto korzystać z książek o emocjach, które zostały napisane właśnie z myślą o dzieciach. To świetny początek rozmów o emocjach i uczuciach, a także dobra okazja do ćwiczenia się w nazywaniu, rozpoznawaniu i opisywaniu różnych stanów emocjonalnych. Książki o emocjach dla dzieci pomagają najmłodszym uczyć się asertywności i empatii, dzięki czemu w przyszłości będą one mogły rozwinąć skrzydła i poradzić sobie w niemal każdej sytuacji.
Zdjęcie: Mikhail Nilov | Pexels