Odpowiednie nawodnienie organizmu to podstawa zdrowia – nie tylko latem, gdy temperatury szybują w górę, ale przez cały rok. Dzieci, które spędzają dużo czasu na świeżym powietrzu, biegając, grając w piłkę czy bawiąc się z rówieśnikami, tracą wodę szybciej niż dorośli – dlatego tak ważne jest, by regularnie uzupełniały płyny. Odwodnienie u dzieci może mieć poważne konsekwencje dla ich zdrowia i samopoczucia. Ile wody dziennie powinno pić dziecko? W jakich sytuacjach trzeba szczególnie dbać o jego nawodnienie? Jak rozpoznać objawy odwodnienia u dzieci? Odpowiedzi znajdziesz w tym artykule!
Ile wody powinno pić dziecko? Rola wody w organizmie
Woda jest niezbędna dla prawidłowego funkcjonowania każdego organizmu. Z badań naukowych wynika, że stanowi ona około 70% masy ciała człowieka. 60% masy wody buduje komórki, pozostałe 40% występuje w przestrzeni zewnątrzkomórkowej. Braki wody w organizmie prowadzą do jego odwodnienia, na które szczególnie narażeni są najmłodsi. W porównaniu z osobami dorosłymi, u dzieci wystarczy dużo mniejszy ubytek wody, by pojawiły się pierwsze objawy odwodnienia.
Zawartość wody to cecha specyficzna dla poszczególnych tkanek i narządów. Dla przykładu, zawartość wody w płucach to 80%, natomiast w kościach zaledwie 22%. Aby tkanka tłuszczowa spełniała swoją funkcję, zawartość wody musi utrzymywać się na poziomie około 10%.
Woda kontroluje i wpływa na każdy proces fizjologiczny. Jest rozpuszczalnikiem dla większości witamin oraz mikro- i makroelementów, tak ważnych dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Woda odpowiada także za utrzymanie stałej temperatury ciała. Gdy jest nam gorąco, gruczoły potowe uwalniają pot, który składa się przede wszystkim z cząsteczek wody chłodzących nagrzany organizm.
Aby zachować zdrowie, należy utrzymać odpowiedni bilans wodny w organizmie. Co to znaczy? Otóż organizm wykorzystuje wodę przez cały czas. Nerki pozbywają się jej, oczyszczając organizm ze zbędnych produktów przemiany materii, płuca wytracają wodę podczas oddychania, a skóra zużywa ją w trakcie pocenia. Dlatego to ważne, by straty wody były rekompensowane poprzez odpowiednie nawadnianie. Jeśli bilans ten nie jest zachowany, dochodzi do zaburzenia naturalnej homeostazy organizmu. Zbyt niski poziom nawodnienia organizmu skutkuje odwodnieniem. Również picie zbyt dużych ilości wody nie jest wskazane, ponieważ nadmiernie obciąża serce i nerki oraz zaburza równowagę elektrolitową. Efektem mogą być obrzęki dłoni i stóp, bóle głowy i ciągłe uczucie zmęczenia. Wiemy już, jak ważna dla naszego organizmu jest woda. Ile właściwie należy jej wypijać, by zachować optymalny poziom nawodnienia?
Ile wody powinno pić dziecko? Uproszczony kalkulator
Według zaleceń Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), dziecko powinno wypijać minimum 0,03 litra wody na każdy kilogram wagi. Oznacza to, że maluch ważący 20 kg potrzebuje co najmniej 600 ml płynów dziennie – a często znacznie więcej, zwłaszcza w czasie upałów lub intensywnej aktywności (o dodatkowych czynnikach przeczytasz poniżej).
Przykładowe uproszczone zapotrzebowanie wg WHO:
Dziecko o wadze 15 kg → 0,45 l wody dziennie
Dziecko o wadze 20 kg → 0,6 l wody dziennie
Dziecko o wadze 25 kg → 0,75 l wody dziennie
Dziecko o wadze 30 kg → 0,9 l wody dziennie
Dziecko o wadze 35 kg → 1,05 l wody dziennie
Latem nawodnienie organizmu dziecka jest szczególnie ważne.
Zgodnie z zaleceniami Instytutu Żywności i Żywienia, ilość wypijanych przez młodego człowieka płynów powinna być szacowana z uwzględnieniem wagi dziecka, ale przeliczenie jest nieco bardziej skomplikowane. W przypadku noworodków i maluszków do 6. miesiąca życia mówi się o 100-190 ml na 1 kg masy ciała. Do osiągnięcia przez dziecko 10 kg wagi, na każdy kilogram jego ciała winno przypadać około 100 ml wypijanych płynów. Dzieci powyżej 10 kg powinny przyjmować dodatkowe 50 ml płynów na każdy kolejny kilogram masy ciała, natomiast następna dwudziestka wiąże się ze zwiększaniem podaży płynów o 20 ml na kilogram masy ciała. Oznacza to, że niemowlę będzie potrzebować około 800 ml płynów dziennie, a dwu- lub trzylatek o wadze 14 kg mniej więcej 1200 ml wody na dzień.
Noworodki i niemowlęta do 6. miesiąca życia:
100–190 ml płynów na każdy 1 kg masy ciała
Przykład: noworodek ważący 4 kg potrzebuje ok. 400–760 ml płynów dziennie
Dzieci do 10 kg masy ciała:
100 ml płynów / kg masy ciała
Przykład: dziecko ważące 9 kg potrzebuje ok. 900 ml płynów dziennie
Dzieci powyżej 10 kg:
1000 ml + 50 ml za każdy dodatkowy kilogram (10–20 kg)
Przykład: dziecko 14 kg = 1000 ml + (4 kg × 50 ml) = 1200 ml
Dzieci powyżej 20 kg:
+20 ml na każdy kg powyżej 20 kg
Przykład: dziecko 25 kg = 1000 ml (za 10 kg)
+ 500 ml (za 10–20 kg)
+ 100 ml (za 5 kg powyżej 20 kg)
= 1600 ml płynów dziennie
Ile wody powinno pić dziecko? Weź pod uwagę jeszcze kilka czynników!
Zapotrzebowanie na płyny zależy od:
- wieku dziecka,
- jego masy ciała,
- a nawet płci,
- ️ oraz aktualnych warunków (upał, aktywność fizyczna, gorączka).
Zapotrzebowanie na wodę różni się znacznie w zależności od pory roku. Dotyczy to zarówno dzieci, jak i dorosłych. Latem, kiedy temperatura jest wysoka, wraz z potem organizm traci więcej wody. Warto więc pamiętać o tym, by pić więcej wody. Bardzo dobrym sposobem jest podarowanie dziecku kolorowego bidonu (najlepiej z przyjaznego człowiekowi i środowisku materiału), który maluch będzie chętnie nosić ze sobą. Aktywne sportowo dzieci na pewno ucieszy taki praktyczny podarunek. Mniejsze dzieci i niemowlęta warto dopajać między posiłkami.
Zapotrzebowanie zwiększa się, gdy dziecko uprawia sport. W wieku 7-8 lat dziecko będzie potrzebowało już 1900 ml, a od 10. roku życia wartość ta przewyższa 2 litry wody na dzień. Wraz z wiekiem zwiększają się różnice między potrzebami dziewcząt i chłopców. U nastolatek w wieku 13-18 lat zapotrzebowanie na wodę wzrasta od 2200 do 2300 ml płynów na dzień. Zapotrzebowanie na płyny u chłopców to 2400 ml już w wieku 12 lat. Dwa lata później liczba ta wzrasta do 3000 ml płynów dziennie, aby do 18. roku życia osiągnąć 3300 ml. Są to oczywiście dane uśrednione, jednak możemy na ich podstawie wywnioskować, ile wody powinno pić nasze dziecko. Co ważne, w przypadku malutkich dzieci należy wziąć pod uwagę również mleko mamy.
Sprawdź też: 
Objawy świadczące o odwodnieniu u dzieci
Kiedy dziecko prosi nas o szklankę wody lub coś do picia to znaczy, że już mamy do czynienia z pewnym stopniem odwodnienia. Powinniśmy temu zapobiegać, odpowiednio dozując płyny, chociażby w trakcie posiłków. Początek odwodnienia dostrzeżemy więc zazwyczaj wtedy, gdy dziecko zgłasza suchość w ustach, my zaś zauważyć możemy, że często jest spocone, a jego głos staje się zachrypnięty. Inne objawy odwodnienia u dziecka to widoczne problemy z koncentracją i bóle głowy. Niektóre dzieci stają się apatyczne, mniej kontaktowe, młodsze bywają rozdrażnione i płaczliwe.
Jeśli niemowlę traci z nami kontakt i jego ciało staje się wiotkie, wtedy mamy do czynienia z ciężkim odwodnieniem. Powinniśmy natychmiast udać się do szpitala lub wezwać karetkę, ponieważ dziecku trzeba będzie podać płyny nawadniające w kroplówce. Jest to bardzo ważne, ponieważ ciężkie odwodnienie to stan zagrażający życiu.
Odpowiednie nawodnienie jest niezmiernie ważne również wtedy, kiedy dziecko ma zatrucie lub zaraziło się rotawirusem. Wymiotów czy biegunka dramatycznie pogarszają bilans wody w organizmie dziecka. Intensywne objawy zatrucia mogą wywołać odwodnienie nawet w kilka godzin. Myląca może okazać się senność dziecka, którą rodzice przypisują niejednokrotnie chorobie. To właśnie jeden z objawów odwodnienia i sygnał, że powinniśmy pilnie udać się z dzieckiem do lekarza.
Sprawdź też:
Źródła wody dla organizmu
Wodę najlepiej jest pić w czystej postaci, ale to nie znaczy, że zapotrzebowanie na nią zaspokajamy tylko i wyłącznie w ten sposób. Każdy z pokarmów, nawet stałych, ma w sobie wodę, która wlicza się do bilansu wodnego. Bardzo dużą zawartość wody mają owoce i warzywa, warto je więc wprowadzić do codziennej diety w dużej ilości. Jako sztandarowy przykład owocu z dużą zawartością wody można podać arbuza, z warzyw zaś ogórek prawie w całości składa się z wody i soli mineralnych.
Jak podawać wodę dziecku?
Jeśli dziecko niechętnie podchodzi do picia wody, można nieco ją urozmaicić. Mocno odradzamy podawanie dzieciom słodzonych napojów i gotowych soczków. Aby zainteresować malucha piciem wody, możesz zaprosić je do wspólnego urozmaicenia jej smaku. Możecie dodać do niej kawałki ulubionych owoców – świetnie sprawdzi się cytryna, truskawki, borówki, pomarańcza. Z warzyw – sięgnijcie po ogórki! Wodę można urozmaicić również miętą czy melisą. Zróbcie własny mix i codziennie próbujcie nowych smaków. Prawdziwa zabawa na kreatywność! Wymienione wcześniej owoce zmienią nieco smak wody i dodadzą jej słodyczy, więc dodatkowe podkręcanie słodyczy (np. miodem) może okazać się już zbędne (i też raczej je odradzamy).
Pamiętaj również, że picie wody od razu po posiłku nie jest wskazane z uwagi na rozrzedzanie soków trawiennych, co może utrudniać trawienie. Po wodę warto sięgać na pół godziny przed posiłkiem lub ok. godziny po jedzeniu.
Źródła:
- Medycyna Praktyczna Zapotrzebowanie na płyny u dzieci. https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/lista/70761,zapotrzebowanie-na-plyny-u-dzieci data dostępu: 28.02.2025.
- https://ncez.pzh.gov.pl/dzieci-i-mlodziez/piramida-zdrowego-zywienia-i-stylu-zycia-dzieci-i-mlodziezy-2 data dostępu: 28.02.2025.
- Zalecenia Polskiego Towarzystwa Żywienia Klinicznego Dzieci. Woda i napoje w żywieniu dzieci. data dostępu: 28.02.2025.
- mgr Justyna Kowalska-Bąbik Rozszerzanie diety – woda i napoje w diecie niemowlaka. https://ncez.pzh.gov.pl/ciaza-i-macierzynstwo/karmienie/rozszerzanie-diety-woda-i-napoje-w-diecie-niemowlaka/ data dostępu: 28.02.2025.