Słowotwórstwo to dział dowolnego języka, który zajmuje się analizowaniem budowy wyrazów i sposobu, w jaki one powstały. W języku angielskim możemy wyróżnić kilka zasad przydatnych w słowotwórstwie, dzięki którym z łatwością przyswoisz reguły oraz zapamiętasz zapis poszczególnych słów.
Związki wyrazowe w języku angielskim
-
- Rzeczowniki złożone
Rzeczownik złożony może być utworzony przez połączenie dwóch rzeczowników, np. hand + bag = handbag, e.g. a handbag, the weekend, a football, a bedroom. Niektóre kombinacje mogą być zapisane jako związki lub jako dwa oddzielne rzeczowniki, e.g. guidebook or guide book. Istnieją także rzeczowniki złożone, tworzone z połączenia przymiotnika i rzeczownika lub z czasownika i rzeczownika. Przykład: greenhouse, a blackboard, some workmen.
-
- Czasownik z końcówką -ing (gerund) + rzeczownik
Czasownika z końcówką -ing możemy użyć, aby zaklasyfikować rzeczownik, powiedzieć, jakiego jest rodzaju lub jakie jest jego przeznaczenie.
Przykłady: the dining-room, a washing-machine, some writing-paper, a swimming-pool.
-
- Rzeczownik + gerund
Powyższych części mowy możemy użyć także w odwrotnej konstrukcji, łącząc rzeczownik z czasownikiem z końcówką -ing. Np. taxi-driving, sightseeing, coin-collecting.
-
- Modyfikatory złożone
Kolejny przykład związku wyrazowego to połączenie liczby z rzeczownikiem, żeby zmodyfikować inny rzeczownik. Np. a three-day visit, a sixty-mile journey, a car with four-wheel drive. Modyfikator może być także połączeniem liczby, rzeczownika i przymiotnika, np. three-day-old baby, a hundred-metre-long queue.
Przedrostki w języku angielskim
Przedrostek (prefix) to coś, co możemy umieścić na początku słowa, aby zmienić jego znaczenie.
Oto w jaki sposób poszczególne przedrostki zmieniają wyrazy:
Przedrostek Znaczenie
a- bez, nie
anti- przeciwny
auto- o sobie
co- razem, wspólnie
de- odwrotność, przeciwieństwo, redukcja
dis- nie, odwrotnie
ex- poprzedni, były
extra- ponad, poza
il-, im-, in-, ir- nie, bez
inter– pomiędzy
micro- bardzo mały
mis- błędnie
non- nie, bez
over- zbyt dużo
post- po
pre- przed
pro- być za czymś
re- ponownie
semi- połowa
sub- poniżej
super- super, ponad
trans- ponad, poza
ultra- nadzwyczajnie
un- nie, brak, przeciwieństwo
under- poniżej, mniej niż
Poznaj najpopularniejsze słowa z przedrostkami
| Przedrostek | Słowo podstawowe | Nowe słowo |
|---|---|---|
| anti- | social społeczny |
antisocial aspołeczny |
| nuclear nuklearny |
antinuclear antynuklearny |
|
| hero bohater |
antihero antybohater |
|
| auto- | biography biografia |
autobiography autobiografia |
| pilot pilot |
autopilot autopilot |
|
| suggestion
sugestia |
auto-suggestion
autosugestia |
|
| co- | worker pracownik |
co-worker współpracownik |
| production produkcja |
co-production współprodukcja |
|
| de- | motivate motywować |
demotivate zniechęcać |
| activate aktywować |
deactivate dezaktywować |
|
| dis- | agree zgadzać się |
disagree nie zgadzać się |
| appear pojawiać się |
disappear znikać |
|
| comfort komfort, wygoda |
discomfort dyskomfort |
|
| ex- | wife żona |
ex-wife była żona |
| boyfriend chłopak |
ex-boyfriend były chłopak |
|
| footballer piłkarz |
ex-footballer były piłkarz |
|
| extra- | ordinary zwyczajny |
extraordinary niezwykły |
| curricular programowy |
extracurricular ponadprogramowy |
|
| il- | legal legalny |
illegal nielegalny |
| literate umiejący czytać i pisać |
illiterate analfabeta |
|
| logical logiczny |
illogical nielogiczny |
|
| im- | moral moralny |
immoral niemoralny |
| possible możliwy |
impossible niemożliwy |
|
| practical praktyczny |
impractical niepraktyczny |
|
| in- | dependent zależny |
independent niezależny |
| secure pewny |
insecure niepewny |
|
| visible widoczny |
invisible niewidzialny |
|
| inter- | city miasto |
intercity międzymiastowy |
| national narodowy |
international międzynarodowy |
|
| ir- | rational
racjonalny |
irrational
nieracjonalny |
| responsible odpowiedzialny |
irresponsible nieodpowiedzialny |
|
| regular regularny |
irregular nieregularny |
|
| micro- | biology biologia |
microbiology mikrobiologia |
| wave fala |
microwave mikrofala |
|
| mis- | understand rozumieć |
misunderstand źle zrozumieć |
| count liczyć |
miscount błędnie policzyć |
|
| behave zachowywać się |
misbehave źle się zachowywać |
|
| non- | smoker palacz |
non-smoker osoba niepaląca |
| sense sens |
nonsense nonsens |
|
| over- | rate oceniać |
overrate przeceniać |
| reaction reakcja |
overreaction przesadna reakcja |
|
| post- | modernism modernizm |
postmodernism postmodernizm |
| date datować |
postdate opatrzyć późniejszą datą |
|
| pre- | school szkoła |
preschool przedszkole |
| historic historyczny |
prehistoric prehistoryczny |
|
| pro- | active aktywny |
proactive proaktywny |
| environmental środowiskowy |
pro-environmental prośrodowiskowy |
|
| re- | write napisać |
rewrite napisać od nowa |
| discover odkrywać |
rediscover odkryć na nowo |
|
| construct konstruować |
reconstruct zrekonstruować |
|
| semi- | final finał |
semifinal półfinał |
| conscious przytomny |
semiconscious półprzytomny |
|
| sub- | title tytuł |
subtitle podtytuł |
| standard standard |
substandard poniżej normy |
|
| super- | human ludzki |
superhuman nadludzki |
| hero bohater |
superhero superbohater |
|
| trans- | atlantic atlantycki |
transatlantic transatlantycki |
| national narodowy |
transnational ponadnarodowy |
|
| ultra- | sonic dźwiękowy |
ultrasonic ultradźwiękowy |
| light lekki |
ultralight ultralekki |
|
| un- | happy szczęśliwy |
unhappy nieszczęśliwy |
| skilled wykwalifikowany |
unskilled niewykwalifikowany |
|
| known znany |
unknown nieznany |
|
| under- | estimate oszacować |
underestimate zbyt nisko oszacować |
| ground naziemny |
underground pod ziemią |
Przyrostki w języku angielskim
Przyrostek (suffix) dodajemy na końcu rzeczowników, czasowników, przymiotników, i przysłówków.
-
- przyrostki rzeczownika: -age, -al, -ence, -ance, -dom, -ee, -er, -or, -hood, -ion, -ism, -ist, -ity, -ment, -ness, – ry-, ship, -sion, -tion, -ty, -th, -xion
| -age | drain osuszać |
drainage osuszanie |
| -ance | maintain konserwować |
maintenance konserwacja |
| -dom | free wolny |
freedom wolność |
| -er | drive prowadzić |
driver kierowca |
| paint malować |
painter malarz |
|
| -hood | child dziecko |
childhood dzieciństwo |
| mother matka |
motherhood macierzyństwo |
|
| -ism | social socjalny |
socialism socjalizm |
| hero bohater |
heroism bohaterstwo |
|
| -ist | journal dziennik |
journalist dziennikarz |
| art sztuka |
artist artysta |
|
| ment | move
poruszać się |
movement ruch |
| agree zgadzać się |
agreement zgoda |
|
| -ness | happy szczęśliwy |
happiness szczęście |
| sad
smutny |
sadness
smutek |
|
| -ship | friend przyjaciel |
friendship przyjaźń |
| partner partner |
partnership partnerstwo |
|
| -tion | populate zaludniać |
population ludność |
| inform informować |
information informacja |
-
- przyrostki przymiotnika: -able, -al, -ant, -ary, -en, -ese, -ful, -i, -ible -ic, -ish, -ivs, -ian, -less, -ly, -ous, -y
| Przyrostek | Słowo podstawowe | Nowe słowo |
|---|---|---|
| -able | accept akceptować |
acceptable akceptowalny |
| believe wierzyć |
believable wiarygodny |
|
| -en | gold złoto |
golden złoty |
| wood
drewno |
wooden drewniany |
|
| -ese | Japan Japonia |
Japanese japoński |
| China Chiny |
Chinese chiński |
|
| -ful | mind umysł |
mindful uważny |
| beauty piękno |
beautiful piękny |
|
| -ic | allergy alergia |
allergic alergiczny |
| photograph fotografia |
photographic fotograficzny |
|
| -ish | child dziecko |
childish dziecinny |
| Pole Polak |
Polish polski |
|
| -less | power siła |
powerless bezsilny |
| hope nadzieja |
hopeless beznadziejny |
|
| -ly | week tydzień |
weekly tygodniowy |
| friend
przyjaciel |
friendly
przyjazny |
|
| -ous | fame sława |
famous sławny |
| humor (AmE) humour (BrE) humor |
humorous humorystyczny |
|
| -y | health zdrowie |
healthy zdrowy |
| salt sól |
salty słony |
-
- przyrostki czasownika: -ate, -en, -ify, -ise (stosowany w brytyjskim angielskim), -ize (stosowany w amerykańskim angielskim)
| Przyrostek | Słowo podstawowe | Nowe słowo |
|---|---|---|
| -en | strength siła |
strengthen wzmocnić |
| awake obudzony |
awaken zbudzić |
|
| -ify | simply prosto |
simplify upraszczać |
| beauty piękno |
beautify upiększać |
|
| -ize / -ise | central centralny |
centralize (AmE) centralise (BrE) centralizować |
| popular
popularny |
popularize (AmE) popularise (BrE) uczłowieczać |
-
- przyrostki przysłówka: -ly, -ward, -wise
| Przyrostek | Słowo podstawowe | Nowe słowo |
|---|---|---|
| -ly | quick szybki |
quickly szybko |
| -ward | back tył |
backward do tyłu |
| -wise | other inny |
otherwise przeciwnie |
Zmiana samogłoski lub spółgłoski
W wielu przypadkach, aby utworzyć pochodny wyraz, należy wymienić samogłoskę lub/i spółgłoskę:
blood – bleed, food – feed, full – fill, lose – loss, proud – pride, sell – sale, shoot – shot, sing – song, sit – seat, believe – belief, advise – advice, prove – proof, speak – speech, choose – choice, live – life, think – thought
Słowotwórstwo w języku angielskim może wydawać się skomplikowane, jednak przy regularnym czytaniu, pisaniu i słuchaniu, czyli po prostu obyciu z językiem, staje się znacznie prostsze! 🙂
Zdjęcie: