Twoje dziecko ma problemy z liczeniem? Trudność sprawia mu dodawanie, odejmowanie lub dzielenie? A może pomimo wielu prób, nie potrafi odpowiednio posługiwać się kodem numerycznym i przetwarzać go? Jeśli coraz częściej niepokoją Cię trudności matematyczne, jakich doświadcza Twoje dziecko, zastanów się, czy nie wynikają one z zaburzenia rozwojowego, jakim jest dyskalkulia.
Czym jest dyskalkulia?
Dyskalkulia, nazywana niekiedy dysleksją matematyczną, jest specyficznym rodzajem trudności w nauce matematyki. Innymi słowy, to zaburzenie rozwojowe, które dotyczy zdolności matematycznych – osoby z dyskalkulią doświadczają dużych problemów w obrębie m.in. interpretowania i wykonywaniem działań arytmetycznych oraz rozumienia symboli matematycznych.
Nie należy mylić dyskalkulii z typowymi problemami czy trudnościami, których doświadczają dzieci w związku np. ze szkolną nauką tabliczki mnożenia. W dyskalkulii nie lada wyzwanie stanowi wykonywanie podstawowych operacji matematycznych – takich jak dodawanie, odejmowanie, mnożenie czy dzielenie.
Należy również wspomnieć, że dzieci z dyskalkulią zazwyczaj prawidłowo funkcjonują w szkole, nie przejawiają trudności w zakresie ogólnych funkcji umysłowych – poziom ich inteligencji jest przeciętny lub nawet ponadprzeciętny.
Objawy dyskalkulii
Dyskalkulia charakteryzuje się przede wszystkim problemami z nauką matematyki. Warto jednak poznać bliżej objawy dyskalkulii, by wiedzieć, kiedy matematyczne trudności naszego dziecka są naturalne, a kiedy wynikają ze wspomnianego zaburzenia.
Do najczęstszych objawów dyskalkulii należą m.in.:
-
- Nieumiejętność dodawania, odejmowania, mnożenia i dzielenia
- Trudności w uszeregowaniu liczb według ich wartości
- Złe odczytywanie liczb np. od tyłu
- Problemy z rozumieniem pojęć zw. z kierunkiem, czasem czy wagą
- Mylenie figur geometrycznych i problemy z ich rysowaniem
- Mylenie podobnie wyglądających cyfr czy symboli
- Trudności w zapamiętaniu co oznacza dany symbol lub skrót we wzorze
- Zakłócenia wyobraźni przestrzennej
- Niedokańczanie działań matematycznych
- Trudności w określeniu położeniu przedmiotów względem siebie
- Błędne nazywanie kierunku i zwrotu wektorów
Warto dodać, że zaburzenia zdolności matematycznych wpływają nie tylko na naukę tego przedmiotu. Dyskalkulia sprawia, że dzieci mają problemy z geografią, fizyką, chemią, techniką i historią. Trudności manifestują się nawet podczas lekcji wychowania fizycznego! Dysfunkcji ulegają bowiem połączenia nerwowe, które są odpowiedzialne za przetwarzanie informacji numerycznej w mózgu.
Sposób, w jaki objawia się dyskalkulia, w dużej mierze zależy od jej rodzaju. Na podstawie wieloletnich badań wyróżniono co najmniej kilka typów dyskalkulii.
Typy i rodzaje dyskalkulii
-
- Dyskalkulia werbalna – polega na trudnościach w słownym wyrażaniu pojęć i zależności matematycznych, określaniem ilości czy nazywaniem cyfr oraz wykonywanych operacji.
- Dyskalkulia operacyjna – to trudności dotyczące wykonywania zadań i operacji matematycznych, polega na nieumiejętności ich przeprowadzania.
- Dyskalkulia graficzna – charakteryzuje się nieumiejętnością zapisywania matematycznych symboli i wzorów, również ze słuchu.
- Dyskalkulia leksykalna – to trudności w czytaniu matematycznych symboli i wzorów.
- Dyskalkulia pojęciowo-poznawcza – to z kolei niezdolność do rozumienia pojęć i różnych zależności matematycznych.
- Dyskalkulia wykonawcza (proktognostyczna) – zaburzeniu ulega zdolność wykonywania działań i operacji matematycznych, trudności mogą dotyczyć np. uszeregowania obiektów według danej cechy.
Warto wspomnieć, że zaburzenie, jakim jest dyskalkulia, dotyczy dzieci, które wykazują niższy wiek matematyczny, niż wiek umysłowy. Oznacza to, że doświadczają trudności i zaburzeń tylko w obszarze zdolności matematycznych, które nie powinny w tym wieku występować.
Przyczyny dyskalkulii
Przyczyny dyskalkulii są genetyczne. Oznacza to, że dziecko rodzi się już z pewnymi nieprawidłowościami w obszarze mózgu, który odpowiada za zdolności matematyczne i przetwarzanie kodu numerycznego. Ośrodki w mózgu, które mają znaczący wpływ na nabywanie umiejętności matematycznych przez dziecko, rozwijają się u niego dużo wolniej niż pozostała część układu nerwowego.
Jak łatwo się domyślić, skutkuje to o wiele niższym poziomem rozwoju u dziecka umiejętności związanych z pracą na liczbach. Zdobywa ono pozostałe zdolności i kompetencje w różnych obszarach, zgodnie ze swoim wiekiem, mając jednak trudności związane z nauką matematyki.
Warto podkreślić, że dyskalkulia nie ma swoich źródeł ani w staraniach dziecka, ani w kompetencjach nauczyciela. W żadnym wypadku nie należy więc obwiniać ani dziecka, ani opiekuna za trudności, które pojawiają się w toku nauki podstawowych działań na liczbach. Są one uwarunkowane biologicznie – nie zależą ani od (nie)chęci dziecka, ani od ilości włożonej w naukę pracy.
Diagnoza dyskalkulii
Aby zdiagnozowano u dziecka dyskalkulię, poziom jego umiejętności arytmetycznych musi znacząco odbiegać od tego, jaki prezentują dzieci w podobnym wieku. Ponadto, kompetencje i umiejętności związane z pisaniem i czytaniem powinny być na adekwatnym do wieku dziecka poziomie.
To bardzo ważne dla diagnozy specyficznych zaburzeń związanych z nauką matematyki. Aby diagnoza dyskalkulii była możliwa, dziecko powinno wykazywać się obniżonym poziomem rozwoju tylko w tym obszarze, jednocześnie wykazując się brakiem problemów w innych dziedzinach nauki.
Warto dodać, że trudności związane z nauką matematyki nie mogą wynikać z wad wzroku czy słuchu. Nie mogą też być skutkiem zaburzeń psychicznych czy zaburzeń neurologicznych dziecka. Aby dyskalkulia mogła zostać zdiagnozowana, należy wykluczyć inne potencjalne przyczyny trudności w wykonywaniu działań i operacji matematycznych.
Leczenie dyskalkulii
Najważniejszym czynnikiem leczącym w dyskalkulii jest wczesna diagnoza doświadczanych trudności. Dzięki niej możliwe jest uniknięcie zaległości i innych przykrych dla dziecka skutków, jakie niesie ze sobą to zaburzenie rozwojowe. Diagnoza dyskalkulii jest więc pierwszym i najważniejszym krokiem na drodze do poradzenia sobie z nią.
Leczenie dyskalkulii polega przede wszystkim na odpowiedniej i wzmożonej pracy z dzieckiem nad obszarem sprawiającym mu trudności. Jedną z takich form są zajęcia korekcyjno-wyrównawcze w szkole. Bardzo ważna jest również praca własna ucznia w domu – oczywiście z pomocą opiekunów.
Aby leczenie dyskalkulii było skuteczne i przynosiło efekty, należy wykorzystywać każdą sytuację do tego, by ćwiczyć i udoskonalać umiejętności arytmetyczne dziecka. Możliwości ku temu pojawiają się na każdym kroku – dziecko może liczyć przedmioty w swoim otoczeniu, dzielić się po równo jedzeniem z domownikami, przygotowywać odpowiednią ilość składników przy gotowaniu.
Dzięki nieustannym ćwiczeniom i odpowiednim zadaniom możliwa jest rekompensacja doświadczanych przez dziecko deficytów w zakresie zdolności matematycznych. Mózg dziecka jest bardzo elastyczny i z powodzeniem wykształci sposoby oraz mechanizmy umożliwiające mu radzenie sobie z materiałem opartym na kodzie numerycznym.
Zdjęcie: Skitterphoto | Pexels