Myślenie nie jest łatwe, ale można się do niego przyzwyczaić
– Kubuś Puchatek
Nie wiem, czy zgodzisz się z Kubusiem Puchatkiem, ale jeśli tak, to masz wiele wspólnego z naukowym podejściem do myślenia i z… autorką tego artykułu. 🙂 Myślenie to nic innego jak umiejętność, którą można, a nawet trzeba rozwijać! Oczywiście jest to również funkcja mózgu, co nie znaczy, że jeśli jej nie będziemy wspierać, to będzie działać idealnie. Dlaczego? Myślenie jest czaso- i energochłonne, dlatego szybciej nam idzie formułowanie osądów i podejmowanie decyzji na podstawie powierzchownych danych. Jeśli zainteresowało Cię ostatnie zdanie, polecam Ci lekturę książki „Pułapki myślenia. O myśleniu szybkim i wolnym” autorstwa Daniela Kahnemana, laureata Nagrody Nobla. Natomiast jeśli marzysz o tym, żeby czasem nauczyć siebie i swoje dziecko czegoś przydatnego w życiu i zastanawiasz się, jak rozwijać myślenie to zapraszam do dalszej lektury!
Po pierwsze, myślenie krytyczne!
Jest oczywiście mnóstwo klasyfikacji rodzajów myślenia, ale zostawmy dyskusje nad nimi teoretykom. Myślenie krytyczne jest ważną kompetencją dla przyszłych pokoleń dlatego, że ilość informacji, do jakich mamy dostęp, nie będzie maleć, wręcz przeciwnie. Musimy zatem wiedzieć, co jest prawdziwe, jak kwestionować, argumentować, sprawdzać, analizować etc. Proponuję więc w zależności od wieku i chęci Twojej pociechy takie ćwiczenia:
– ALTERNATYWY – spójrz na tę samą sprawę z różnych stron np. z punktu widzenia prezydenta, Twojej mamy, małej mrówki; szukaj co najmniej 3 różnych rozwiązań, nawet jeżeli masz ochotę powziąć pierwsze lepsze, które przychodzi Ci do głowy; spróbuj wyjaśnić jakieś zdarzenie na co najmniej dwa różne sposoby.
– 3 POWODY – to ćwiczenie ćwiczące różnorodność argumentacji. Za każdym razem, kiedy Twoja pociecha prosi Cię o coś, musi podać trzy powody, dlaczego miałaby to dostać. Np. chcę gumę do żucia, bo mam na nią ochotę (to najprostszy powód, zawsze jako pierwszy), bo daje świeży zapach z ust (zaczynają się schodki), pomaga pozbyć się bakterii z jamy ustnej (uff, było ciężko, trzeba sobie było przypomnieć reklamę).
– PLUSY, MINUSY i CIEKAWOSTKA – zabawa dla starszych. Prosimy o podawanie zalet i wad czy plusów i minusów zaistniałej sytuacji. Ciekawostka to coś, czego nie da się określić, jako plus czy minus, ale jest interesujące w całej sytuacji. Np. plusem pozostania w tym roku w kraju na wakacje jest to, że jest to bardziej ekologiczne (oszczędzamy benzynę, zmniejszamy ślad węglowy etc.), minusem – że nie zwiedzimy egzotycznego kraju, ciekawostką w tej sytuacji jest to, że rodzice mają różne zdanie na ten temat. 🙂
– WIZUALNE NOTATKI – wyszukaj hasło ‘sketchnoting’ lub ‘visual thinking’ w wyszukiwarce – zobacz, na czym polega ujmowanie myśli czy wypowiedzi za pomocą schematów i obrazków. Spróbujcie stworzyć wizualną notatkę lub mapę myśli z przeczytanego tekstu czy obejrzanego wspólnie programu. Odmianą map myśli są organizery graficzne – to plany przemowy czy wypracowań w formie graficznej, dzięki którym łatwiej jest nam zorganizować myśli, a jednocześnie zapamiętać informacje.
Myślenie przyczynowo-skutkowe
Dedukcja i indukcja, to ważne umiejętności, nie tylko dla detektywa. Uczą podejmowania decyzji, przewidywania, oceny ryzyka – innymi słowy bardzo przydadzą się do rozwoju intelektualno-emocjonalnego naszego i naszych dzieci. Może skorzystacie z poniższych zabaw?
– SKUTKI – od czasu do czasu zadawaj swojemu dziecku pytanie: Co się stanie, jeśli … ?, zamiast od razu mówić mu NIE lub TAK. Np. kiedy chce wejść do wody, a na plaży widnieje flaga z zakazem kąpieli ze względu na pogodę, powstrzymaj się od prawienia kazań. Zamiast tego poproś o przewidzenie, co stałoby się, gdyby weszło do wody, a z oddali przybyłaby wielka fala, nagle zerwałaby się burza z piorunami albo wszyscy uciekli z plaży ze strachu. 🙂
– JEŚLI TO, TO TO – ta zabawna gra polega na wymyślaniu historii zaczynającej się od przykładowego wydarzenia. Możecie postawić sobie za cel dojście do jak najbardziej absurdalnego końca lub narzucić dojście do jakiegoś zakończenia. Np. Jak dojść od “Jeśli znajdę muszelkę, to…” do “Jeśli…, to nauczę się latać”? Przyślijcie swoje pomysły na beata.wysocka@earlystage.pl, jestem ich bardzo ciekawa!
Kreatywność
Co by było gdyby
To ćwiczenie formułowania hipotez. Podaj kilka pomysłów na to, co by było, gdyby rowery mogły latać. Dzieciaki uwielbiają takie zabawy od najmłodszych lat! Możecie również poprosić, by narysowały świat latających rowerów – wtedy łączycie pomysł visual thinking z myśleniem kreatywnym.
Dowolne słowa
O tej metodzie pisze jej twórca, Edward de Bono*: „Mózg ludzki ma taką wysoką zdolność wyszukiwania związków i połączeń, że dowolny wyraz przypadkowy może wyzwolić skojarzenia z tematem namysłu. Czasami to połączenie jest tak trafne, że rodzi się innowacja”. Pomysł wykorzystania metody – również za de Bono – chcesz wymyślić nowy model, znajdujesz / losujesz słowo pszczoła”. Jaki innowacyjny mebel powstanie, jeśli połączysz go ze słowem “pszczoła”? Mnie przychodzi do głowy mebel – plaster miodu na książki. Ale może został on już wymyślony i powinnam szukać dalej?
Dlaczego krowy mruczą?
To ćwiczenie na szukanie różnorodnych wyjaśnień. Możemy się zastanawiać, dlaczego krowy muczą, dlaczego pszczoły mają czarno-żółte paski – ważne, abyśmy raczej nie znali odpowiedniego wyjaśnienia i ćwiczyli pomysłowość. Może krowy muczą, bo każde zdanie zaczynają od MU np. MUszę się napić, MÓwię mu, żeby mi dał jeść, MUchy mnie gryzą…?
Zagadki (lateralne)
Tego rodzaju zagadki znajdziesz w internecie i w grach planszowych np. wersja dla dziewczyn RÓŻOWE HISTORIE, w których znamy koniec historii i poprzez pytania domyślamy się historii, przyczyny takiego jej końca.
Zaprojektuj
Narysuj coś niebywałego np. podwodne miasto, księżyc zamieszkany już przez ludzi – tego typu ćwiczenia otwierają głowę na to, czego jeszcze nie ma – czyli myślenie twórcze, “out of the box” – niezwykle przydatne w nowo powstających zawodach.
Które ćwiczenie podoba Wam się najbardziej? Moje ulubione to 3 POWODY, bo widać w jego trakcie, jak mózg paruje od myślenia! Kolejnym razem weźmiemy na warsztat inne kompetencje przyszłości! Do przeczytania. 🙂
Autorka: Beata Wysocka, metodyczka Early Stage
Zdjęcie: Idzard Schiphof | Unsplash