Wychowanie dziecka niesie ze sobą wiele wyzwań. Rodzice, szczególnie w pierwszych latach życia dziecka, mają ogromny wpływ na jego rozwój oraz niejednokrotnie – całą dorosłość. Nawet jeśli w domu mamy zaledwie kilkuletniego malucha, to właśnie teraz kształtujemy jego nawyki, zwyczaje oraz umiejętności, które poniesie ze sobą w życie. Dlatego decyzje dotyczące jego edukacji i rozwoju, podejmowane nawet tak wcześnie, powinny być ugruntowane na solidnej podstawie, aby nie pozostawiać przyszłości pociechy przypadkowi.
Skąd wiemy, jakie są kompetencje przyszłości?
Dyskusja o kompetencjach przyszłości toczy się od wielu lat. Niektóre przewidywania badaczy okazują się błędne. Inne doskonale odzwierciedlają to, z jaką rzeczywistością przyjdzie nam się zmierzyć za 10 lub 20 lat. Wybierając źródła informacji dotyczących przyszłych oczekiwań rynku pracy czy zapotrzebowania społecznego na określone umiejętności i kompetencje, warto sięgnąć po te, które są poparte rzetelnymi badaniami i analizami naukowymi. Dlatego nasze opracowanie powstało przede wszystkim w oparciu o opublikowany w 2019 roku raport Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD), Conceptual learning framework. Skills for 2030, przedstawiający 11-letnią perspektywę edukacyjną, która ma odpowiadać temu, jakie umiejętności będą nam potrzebne w roku 2030.
Nauczyć się uczyć, a potem wykorzystać tę wiedzę
Pośród trzech kluczowych grup umiejętności przyszłości OECD wyróżnia takie, które dotyczą umiejętności uczenia się, a także praktycznego wykorzystania zdobytej wiedzy. Warto zadbać o to, by dzieci nie uczyły się wyłącznie dla samych ocen. Zamiast tego twórzmy im możliwości do kształtowania kreatywnego podejścia, stania się badaczami, którzy nie tylko posiadają wiedzę, ale również potrafią poddawać ją krytycznej ocenie – odkrywać i rozwiązywać problemy. Innowacyjność to język przyszłości. Aby móc się w nim komunikować potrzeba zarówno gruntownego wykształcenia, jak i umiejętności analitycznego i kreatywnego myślenia, wychodzenia poza utarte szablony.
Choć wydawać by się mogło, że cel jest dość enigmatycznie nakreślony, to możemy zrobić wiele, aby nauczyć dziecko takiego podejścia do nauki. Warto zachęcać je do odkrywania i eksperymentowania. Obserwacja rozwoju rzeżuchy, rozmowy o kosmosie i gwiazdach, zakładanie hodowli kryształów soli czy przeglądanie albumów przyrodniczych, to okazja nie tylko do zdobywania nowej wiedzy, ale przede wszystkim do odkrywania powiązań pomiędzy jej poszczególnymi elementami, zastanawiania się nad przyczynami zjawisk i zgłębiania ich tajników.
Dobrze jest również zachęcać dziecko do samodzielności i poszukiwania wiedzy na własną rękę. Choć czasem bez trudu odpowiemy na zadane pytanie, dobrze by zachęcić pociechę do sięgania do źródeł – encyklopedii, opracowań dostępnych w Internecie, czy podręczników szkolnych. Dzięki temu damy mu poczucie sprawczości i wyposażymy w ważny w przyszłości warsztat – umiejętność wyszukiwania informacji.
Kompetencje przyszłości a nowoczesne technologie
Już w dzisiejszych czasach trudno jest sobie wyobrazić świat bez istnienia nowoczesnych technologii. Niemal każdy z nas nosi w kieszeni smartfon, będący miniaturowym komputerem, korzysta z bankowości elektronicznej i załatwia sprawy urzędowe z zacisza własnego mieszkania. Mało zatem prawdopodobne, by przyszłość przyniosła nam odejście od tych osiągnięć cywilizacyjnych.
Spodziewać się można czegoś wręcz odwrotnego – realizacji futurystycznych wizji świata, wydawać by się mogło rodem ze świata science-fiction. Wystarczy sięgnąć do twórczości Stanisława Lema, który już w roku 1961 w swojej powieści „Powrót z gwiazd” przewidywał zmierzch książek papierowych i nadejście ery formatów elektronicznych, w tym audiobooków.
Zatem niewykluczone, że nasze dziś, wydawałoby się, odległe wizje przyszłości, już wkrótce nabiorą całkiem realnych barw. W tej nowej rzeczywistości, pojawi się ogromne zapotrzebowanie (już zresztą obserwowane) na pracowników posiadających specjalistyczne umiejętności techniczne, umożliwiające im zapewnienie obsługi nowych maszyn, urządzeń i narzędzi, które zastąpią pracę ludzkich mięśni. Już w 2013 roku oksfordzcy badacze Carl Frey i Michael Osborne szacowali bowiem, że automatyzacja może dotyczyć niemal połowy współcześnie wykonywanych zawodów.
Umiejętności społeczne i emocjonalne
Choć przyszłość zdaje się być ściśle powiązana z nowoczesnymi technologiami, nie można zapominać o zawodach, których nie zdołamy nimi zastąpić. Dotyczy to szczególnie tych obszarów, w których nieuniknione są interakcje międzyludzkie (służba zdrowia, edukacja, szkolnictwo), choć w rzeczywistości nawet zajmując się technologiami przyszłości człowiek nigdy nie funkcjonuje jako samotna wyspa, a pracuje na rzecz innych ludzi. Stąd tak ważne jest, aby nie zapomnieć o tym, że choć czasem nie widzimy bezpośrednio innych ludzi, a komunikacja odbywa się za pośrednictwem komputera, to po drugiej stronie zawsze ostatecznie siedzi inny człowiek.
Warto o tym pamiętać i już dziś zachęcać dzieci do zawiązywania znajomości i przyjaźni – tych prawdziwych, z kolegami ze szkoły czy przedszkola. To najlepsza nauka tolerancji, cierpliwości i szanowania uczuć innych osób. Umiejętność postrzegania i rozumienia sytuacji społecznych przyda się dziecku nie tylko w przyszłym środowisku zawodowym. Jeśli nauczymy dziecko jak skutecznie się komunikować z innymi, empatii czy reguł współżycia społecznego, nigdy nie będzie samotne, bo otoczone życzliwymi mu osobami.
Rozwój kompetencji przyszłości w szkole i w domu
Jeśli interesują Cię kompetencje przyszłości, zachęcamy do obejrzenia powtórki webinarium, które zorganizowaliśmy w tym roku szkolnym. Naszymi gościniami były Marta i Paulina Orbitowskie, które w rozmowie z Dorotą Ścisłowską, dyrektorką EdTech w Early Stage opowiedziały o tym, jakie kompetencje XXI wieku już teraz są poszukiwane przez pracodawców. Pokazały również metody eduScrum, które pomogą wspierać rozwój kompetencji przyszłości w szkole i w domu.
Rozwój kompetencji przyszłości w szkole i w domu – webinarium dla rodziców
Zdjęcie: fauxels | Pexels